BEŞ ELEMENT BESLENMESİ

Yazı: Cem Şen

Beş Element beslenmesi, Taocu düşünceyi temel alan ve eski Taocu
tapınaklarda kullanılan beslenme yöntemine verilen addır. Taoculuk,
insanın evren ile uyumunun sağlanmasının kişinin aydınlanmasında ve
sağlıklı bir yaşam yaşamasında en önemli unsur olduğunu öne
sürmektedir. İnsan, doğa ile olan uyumunu yitirdiğinde
mutsuzlaşmakta, sağlıksızlaşmakta ve sıradan insandan tam insan'a ya
da ruhsal, aydınlanmış insana doğru olan doğal evrimini
tamamlayamamaktadır.


İnsan, olduğu haliyle ya da doğal haliyle mutlu ve sağlıklıdır;
mutluluk ve sağlık aramak için özel bir şey yapmasına gerek yoktur.
Bununla birlikte modern yaşam insanı doğal durumundan uzaklaştırdığı
için onun evrensel duyarlılığını, bilgeliğini ve buna bağlı olarak
da sağlığını ve mutluluğuunu yitirmesine neden olmaktadır. Günümüz
insanı Taocuların binlerce yıldır kullandıkları, doğa ile bütünleşme
yöntemlerini kullanarak aynı mutluluğu, doğal bilgeliği ve sağlığı
yaşamına taşıyabilir. Bunu başarmak için modern şehir yaşamını terk
etmenize gerek yoktur.

Tabii ki modern şehir yaşamından uzak, medeniyetin bazı zararsız
oyuncaklarını kullanarak doğada yaşam yaşamak şüphesiz ki kişinin
sağlık ve mutluluk kazanması için çok daha etkili bir yol olacaktır;
ancak ne yazık ki bu her insan için uyguun bir durum değildir. Bu
durumda, elimizdeki araçları kullanarak doğa ile mümkün olduğunca
uyumlu yaşamanın yollarını araştırmak son derece önemlidir. Taocu
mutluluk ve sağlık yolunda doğru bir şekilde beslenmek, bedeni doğru
bir şekilde çalıştırmak, zihni doğru bir şekilde eğitmek uzun yaşam
ve bilgelik yolunu oluşturan üç önemli adımdır. Doğru bir şekilde
beslenmek için Beş Element Beslenmesi, bedeni doğru bir şekilde
çalıştırmak için Tao-Yin (yoga asanalarına benzer çalışmalar içeren
Taocu bir egzersiz) ve Ch'i Kung uygulamaları, zihni doğru bir
şekilde eğitmek için ise meditasyon ve İçsel Simya çalışmaları
kullanılmaktadır. Sitemizde Ücretsiz Dersler bölümümüzde bu
uygulamalar için kendi kendinize öğrenebileceğiniz açıklayıcı
bilgiler bulacaksınız. Bu bölümümüz sürekli olarak geliştirilmekte
ve sürekli olarak yeni bilgiler eklenmektedir.


Beş Element Beslenmesinde, doğayı etkileyen ve birbirine dönüşen beş
temel enerji ile uyumlu bir beslenme diyeti oluşturulmaktadır. Beş
Element, doğadaki her varlık, her durum ve her tür enerji için
geçerlidir. Tüm varlıklar Beş Element'ten birine dahildir ve doğal
olaylar olsun, beslenme tarzları olsun, yaşamlarının her anında
çevrelerindeki Beş Element'ten olumlu ya da olumsuz bir şekilde
etkilenmektedirler. Doğa ile uyumlu bir şekilde yaşanmadığında Beş
Element herhangi bir varlık için yıkıcı olabilir; doğa ile uyumlu
bir yaşam tarzı geliştirildiğinde ise Beş Element kişi için hem
sağlığında hem de başarısında büyük bir desteğe dönüşebilir. İşte
Beş Element beslenmesi, bedenimize besinler aracılığıyla aldığımız
enerjinin kalitesi ve türü ile ilgilenerek doğa ile uyumlu bir
şekilde beslenmemizi sağlamaktadır. Pek çok beslenme yönteminde
(örneğin Makrobiyotik beslenme, vejetaryen beslenme gibi…) ne yazık
ki enerji ile ilgili çok önemli bir takım özellikler gözardı
edilmektedir. Örneğin vejetaryen beslenme örneğinde, et yememenin
sağlıklı olduğuu düşünülmektedir. Gerçekten de et yememek sağlıklı
bir yöntem olmasına karşın et tüketilmeden uygulanan beslenme son
derece karmaşık ve iyi planlanması gereken bir beslenme biçimidir;
samimi olmak gerekirse gerek vejetaryen beslenmenin gerekse
makrobiyotik beslenmenin modern yaşam için eksik kalan beslenme
türleri olduğuna inanmaktayım.

Vejetaryen beslenme, genel olarak sebze ağırlıklı (tabii ki tahıl da
var) bir beslenme olduğu için bedeni Yin ya da serin hale getiren
bir beslenmedir ve bu nedenle de Yang yani ısıcıtı besinlerle
desteklenmesi gerekmektedir. Et yemediği için protein açığını
kapatmak amacıyla soya fasülyesi tüketen ve bunu kış aylarında yapan
bir vejetaryenin durumunu düşünelim. Genel beslenme alışkanlığı
nedeniyle vejetaryenliği uygulayan kişinin bedeni Yin durumdadır ve
özellikle de meditatif bir takım uygulamalarda bulunmuyorsa bedeni
daha da Yin bir durumda olacaktır. Soya fasülyesi, Beş Element'te Su
elementine karşılak gelmektedir ve Su elementi aşırı Yin'dir. Zaten
yin olan bir bedene daha da yin bir enerji vermek bedeni iyiden
iyiye serin bir hale getirecektir. Üstüne üstlük bunu kış mevsiminde
yapıyorsa, kış mevsimi de Beş Element'e göre Su elementine dahil
olduğu için, bedenin Yin'indeki artış herhangi bir mevsime oranla
çok daha güçlü olacaktır.

Şimdi bunun beden içindeki diğer sonuçlarını incelersek karşımıza
şöyle bir tablo çıkmaktadır: Su elementine dahil olan kış
mevsiminde, yine Su elementine dahil olan böbreklerimiz aşırı bir
şekilde çalışmakta ve yorulmaktadır. Beş Element döngüsünde, artan
Su enerjisi Ateş enerjisine zarar vermeye başlar. Ateş enerjisi
sıcak bir enerjidir ve kalp de Ateş enerjisinin organı olduğu için
Su enerjisindeki artış kalpte de zorlanmaya neden olmaktadır.
Üstelik, kişinin genel beslenme alışkanlığı olan vejetaryenlik onu
daha da Yin hale getirdiği için bedendeki Su ve Ateş elementleri ve
onlara bağlı olan organlar farklı şekillerde iyice zarar
görmektedirler. Bu durumda bir de aşırı Yin bir besin olan soya
fasülyesi tüketildiğinde bedenin ne hale geleceğini daha fazla
anlatmama gerek olmadığını sanıyorum. Bu durum, bedenin gücüne ve
durumuna bağlı olarak, hem bedende hem de zihinde farklı tepkilere
yol açacaktır; ancak zayıflamış bir beden ciddi böbrek, mesane, ince
bağırsak ve kalp rahatsızlıklarına yol açabilir. Dahası, artan Su
enerjisini kontrol altına almaya çalışan Toprak elementi (Elementler
arasındaki ilişki için Ücretsiz Dersler bölümümüzdeki Beş Element
derslerini inceleyiniz) ve ona bağlı olan mide, dalak ve pankreas
son derece ağır koşullarda çalışmak zorunda kalacakları için bu
organlar da zarar görecektir. Bütün bunlar yalnızca sağlıklı olmak
adına yapılan bir uygulamanın sağlığı bozmasına verilebilecek
örneklerden bir tanesidir.


Konuya bu açıdan bakınca, VEJETARYENLİĞİN HİNDİSTAN İÇİN UYGUN AMA
KUTUPLAR İÇİN UYGUN OLMAYAN bir beslenme düzeni olduğu ortadadır.
Hindistan gibi aşırı Yang ya da sıcak ülkelerde vejetaryen beslenme
bedenin serinlemesine yardımcı olacağı için uygun bir beslenme
olabilir, ancak bir eskimo'nun vejetaryen beslenmesini isterseniz
onun ölümüne neden olabilirsiniz. Bedeni ilgilendiren herhangi bir
uygulama doğal şartlardan bağımsız olarak ele alınamaz. Bu nedenle
Beş Element beslenmesi ya da uygulamaları bize doğal çevremizle ve
genel anlamda doğa ile uyumlu olmamızı sağlayan bir yöntem sunar.

Makrobiyotik beslenme bu anlamda vejetaryen beslenmeye oranla daha
doğru bir beslenme disiplinidir. Yine et yenmeyen bu beslenme
düzeninde besinler Yin ve Yang olarak iki gruba ayrılırlar. Bu
beslenme disiplininin eksikliği ise Beş Element ilkelerini
kullanmamasıdır. Bu durumun sonuçlarını görmek için şöyle bir örnek
kullanabiliriz: Yaz mevsiminde ya da sıcak bir ortamda Makrobiyotik
beslendiğimizi düşünelim. Bu durumda sıcak bir ortamda olduğumuz
için serinletici ya da Yin besinlerin tüketimini arttıracağız; ki bu
iyi ve doğru bir şey. Bununla birlikte tek başına bedenin
serinletilmesi bedendeki enerji dengesinin korunması ve organların
sağlıklı durumda tutulması için yeterli olmayacaktır. Yaz mevsimi
Ateş elementine dahil olan mevsimdir ve bu mevsimde aynı elemente
dahil olan Kalp ve ince bağırsaklar ciddi bir şekilde
zorlanmaktadır. Artan Ateş enerjisi, elementler arasındaki ilişkiye
göre Metal elementine zarar vermekte ve artan Ateş enerjisini
dengelemeye çalışan Su enerjisi de bu durumdan olumsuz
etkilenmektedir.

Böyle bir durumda, makrobiyotik beslenme ilkeleri uyarınca bedene
serinletici besinler vermek tek başına yeterli olmayacaktır. Metal
elementini ve dolayısıyla akciğerleri ve kalın bağırsağı korumak
için keskin tadı olan ve baharatlı besinleri bolca tüketmek,
böbrekleri ve mesaneyi korumak için de tadı doğal olarak tuzlu olan
besinler tüketmek gerekmektedir. Ayrıca Ateş elementinin daha da
güçlenmesini engellemek için Ağaç elementine giren besinlerin
tüketiminin azaltılması iyi olacaktır. Gördüğünüz gibi yalnızca Yin
ve Yang üzerinde odaklanan Makrobiyotik beslenme uygulaması bu
durumda yetersiz kalabilmektedir. Ancak gene de, eğer et yemeden
uygulanacak bir beslenme rejiminde seçenekleriniz vejetaryen
beslenme ile makrobiyotik beslenme ise hiç düşünmeden makrobiyotik
beslenmeyi tercih etmenizi tavsiye ederim.